Fiyat oluşumu

VADELİ İŞLEM FİYATLARININ OLUŞUMU

Açığa satışa ait sınırlamaların , alım - satım malıyetlerinin olmadığı ideal piyasa şartlarında vadeli işlem fiyatı ile spot fiyat arasında taşıma malıyetine bağlı bir ilişki vardir. Bu ilişkiyi gösteren denklem aşağıda yer almaktadır:

F_o,t = S_o ( 1 + c )F_o,t : t zamanindaki teslim için t=0'daki vadeli işlem fiyati
S_o : malın t=0'daki spot fiyatı
c : malı vade tarihine kadar taşıma malıyeti ( spot fiyatin yüzdesi cinsinden )

Bu dengenin bozulması halinde yatırımcılar arbitraj kazancı sağlama imkanina sahiptirler.

Eger S_o< F_o,t olursa yatırımcı borç alarak spot mal satın almakta, vadeli işlem sözleşmesi satmaktadir. Vade tarihinde sözleşme karşılığı malı teslim ederek kazanç sağlamaktadırlar. Tablo 1'de bu durum gösterilmektedir.

TABLO 1

Ideal piyasa şartlarında,spot fiyatın vadeli işlem fiyatından az olduğu durumdaki arbitraj kazancı

	nakit akışı
t=0 yatırımcı c faizle borç alır.	+So
Bu parayla spot piyasada mal alır, depolar.	-So
Söz konusu mala ait vadeli işlem sözleşmesi satar .	+ Fo,t
t tarihinde sözleşmeye konu olan malı teslim eder , vadeli işlem piyasasındaki pozisyonunu kapatır.
t=0'da aldığı borcunu faizi ile birlikte öder.	- So(1+c)

Sonuç: F_o,t - S_o(1+c) S_o < F_o,t olduğu için F_o,t - S_o ( 1+c ) > 0 dir.
yatırımcı arbitraj kazancı sağlamıştır.

Eger S_o > F_o,t olursa , t tarihinde bedelini ödeyeceği vadeli işlem sözleşmesini satın alan yatırımcı malı açığa satmakta , aldığı parayı faiz geliri elde edecek şekilde sözleşme vadesine eşit vadeyle borç vermekte , vade tarihi geldiğinde vadeli işlem sözleşmesinin bedelini ödeyerek pozisyonunu kapatmaktadir. Tablo 2 ' de bu durum gösterilmektedir.

TABLO 2

Ideal piyasa şartlarında,spot fiyatın vadeli işlem fiyatından fazla olduğu durumdaki arbitraj kazancı

	nakit akışı
t=0'da yatırımcı bedelini vade tarihi t'de ödeyeceği vadeli işlem sözleşmesini satın alır.
Sözleşmeye konu olan malı açığa satar.	+ So
Geliri c faizle sözleşme vadesinin sonuna kadar borç verir.	- So
t tarihinde yatırımcı daha önce aldığı vadeli işlem sözleşmesinin bedelini ödeyerek malı teslim alır.	- Fo,t
açığa satmış olduğu malı yerine koymuş olur.
Verdiği borcu faizi ile birlikte geri alır.	+ So(1+c)

Sonuç: -F_o,t + S_o(1+c)

S_o > F_o,t olduğu için -F_o,t + S_o ( 1+c ) > 0 dir. yatırımcı arbitraj kazancı elde etmiştir.

yatırımcıların Tablo 1 ve 2' deki arbitraj işlemine girmeleri durumunda oluşan talep değişimi sonucu vadeli fiyat F_o,t = S_o (1+c) bağıntısını sağlayacak düzeye gelmektedir.

Tablo 1 ve 2'den de anlaşıldığı gibi ancak F_o,t = S_o ( 1+c ) ya da S_o ( 1+c ) < F < S_o ( 1+c ) durumunda arbitraj imkanı ortadan kalkmaktadır .

Fakat gerçek piyasada ideal piyasadan farklı olan bazı özellikler, sınırlamalar bulunmaktadır.

Alım satım masrafları , açığa satıştaki sınırlamalar , sahip olunan finansal varlıktan sağlanan nakit akışı (örneğin hisse senedi kâr payı gelirleri, bankaya yatırılan dövizden sağlanan gelirler ) depolamadaki zorluklar söz konusu sınırlamaları oluşturmaktadırlar.

Alım satım masrafları sözleşme alım satımı sırasında brokera ödenen komisyonlardan ve işlem masraflarından oluşmaktadır .

Açığa satış yapma imkanı mümkün olsa bile bu satıştan sağlanan fonun bir bölümü zarara karşı teminat olarak tutulduğu için fonun tamamı kullanılamayacaktır.

Ayrica finansal varlıktan sağlanan nakit akışı ( kar payı elde edilmesi , kupon veya faiz gelirleri ) taşıma maliyetini etkilemektedir.

k : açığa satıştan elde edilen fonun kullanilabilir kısmı 0<k<1
T : Alım satım masrafları
c^' = Net taşıma maliyeti = (Vade tarihine kadarki taşıma maliyeti ile vade tarihine kadar sahip olunan varlıktan sağlanan getiri arasındaki yüzde cinsinden fark)

Bu durumda vadeli fiyat aralığı şu duruma dönüşmektedir :

k S_o ( 1+c^' )-T < F_o,t < S_o ( 1+c^' )+T

Bu arada her malın depolama konusunda kendine has özellikleri olduğunun göz önüne alınması gerekmektedir . Örneğin madenleri uzun süre depolamak mümkün olduğu halde , yumurta gibi, bayatlayan ürünleri uzun süre depolamak mümkün değildir. Ayrıca stoklama politikalarında just - in - time yöntemini kullanan firmaların aşırı taleple karşılaştıkları durumlarda yaşadıkları arz problemi vadeli işlem fiyatlarının yükselmesine neden olmaktadır . Gelişmekte olan ülkelerin yarattıkları talebin düzensiz bir yapıya sahip olmasi da vadeli işlem fiyatlarını etkilemektedir.